K.I.O. (KACHIN INDEPENDENCE ORGANIZATION) ,K.I.A. (KACHIN INDEPENDENCE ARMY) HPAW MAT WA AI LAM

By Marip H. Naw Awn


1950 ning a hpang daw kaw nna Wunpawng ramma ni mungmasa hta ram ram myi hpaw myitsu myit rawt wa magang nga sai. Grau nna gaw lahta tsang hpaji sharin hkaja la lu ai ramma ni a lapran hta mungmasa hprang wa ai madang ram ram tsaw wa nga sai. Wunpawng dakkasu jawngma ni a kata e prat dep mungmasa shamu shamawt lam ni law law nga wa sai rai nga ai.

1957 ning hte 1958 ning grup yin hta e Wunpawng dakkasu jawngma ni ahkyak madung hku myit yu mang yu ai hta lawu de na lam ni mung lawm nga ai.


1. Pang Lung Ga Sadi hte n bung n pre ai hku PH.S.P.L. asuya a hkrang shapraw sa wa ai lam.
2. HP.S.P.L. asuya gaw mungdaw ni hpe Colony, mayam jasat jasa hku up sha nga ai lam (mung daw kata na nhprang kun rai ni hpe ra ai made shaw la nna mungdaw rawt jat lam hpa n galaw ya ai majaw ndai hku tsun lu ai lam rai nga ai.)

3. Munghpawm Asuya gaw mungdaw ni hpe sut masa, mungmasa hte shinggyim nga sat masa ni hta laba ga-up jum tek kau nhtawm amyu kaji ni mat mat hkra ladat amyu myu shaw let up hkang nga ai lam.

4. Mungdaw ni hten run grit nem wa nga timung Myen amyu sha ni law malawng shanu nga ai Myen Mung ginra daw rawt jat, hkik hkam galu kaba jang ram sai ngu ai masa hpe HP.S.P.L. asuya magra jum hkrang shapraw wa ai lam. (Wunpawng Mungdan daw chyen ni rai nga ai U-di U-ga Lai Sai ga hpe Myen Mung de pawng bang la kau ya ai, Hpi Maw, Gaw Lang, Kang Hpang hpe Miwa Mung de dut sha kau ya ai kumla ni hpe yu nna mung lahta na hte maren tsun lu nga ai.)

Lahta na lam ni hte seng nna rawt jat ai Wunpawng dakkasu jawngma ni gaw ta tut mungmasa bungli galaw nga ai Wunpawng salang ni hpe HP.S. P.L. asuya hte mungmasa ku ntsa e Paliman kata dara na hku law law lang shadut hpaji jaw yu nga masai.

Raitimung mungmasa salang ni hku nna lam amyu myu a majaw jawngma ni hpaji jaw ai lam hpe ta tut hkrang shapraw sa wa lu ai lam n nga ai. Ndai lam gaw Wunpawng sha ni a lu ging ai ahkaw ahkang ni hpe Myen Mung asuya hte mungmasa ku n tsa e gasat dara nna sha gara hku mung nmai byin sai ngu ai hpe adan aleng wan dan ai hte bung nga ai. Mabyin masa ndai ni gaw lam mi hku tsun yang, Wunpawng sha ni a ahkaw ahkang hpe laknak lang rawt malan nna sha lu la mai sai lam ja ja madi madun ai hte bung nga sai. Dai zawn re ai mabyin masa ni e htu ganawng ai hte maren Wunpawng dak kasu ramma ni gaw Munghpawm HP.S.P.L. asuya hpe laknak lang rawt malan nna Wunpawng sha ni lu ging ai shinggyim ahkaw ahkang ni hpe gasat la na matu tawk hprut dawdan dat masai.

7 MAJAN (7 STARS) HPUNG HPAW AI LAM

1957 ning kaw nna Rangoon dakkasu Wunpawng jawngma ni gaw laknak lang rawt malan hpung hpaw na matu tau hkyen lajang hpang wa masai. Tau hkyen lajang ai lam ma hkra hpe lit la galaw gun hpai sa wa lu na matu ningshawng hpung langai hpe 1957 ning htum wa de hpaw shabawn dat masai. Dai hpung hpe 7 Majan Hpung (7 Stars)’ngu nna shing teng masat jaw masai.
Hpung salang marai 7 san da ai hpung rai n htawm shana ningsin kaba 7 Majan shagan pru ten hta she shim dik ai hku bawngban zuphpawng galaw nna woi shamu shamawt ai hpung re ai majaw dai hpung hpe 7 Majan Hpung’ ngu shamying ma ai. Dai hpung gaw K.I.O. a ningshawng hpung ngu yang mung n shut nga ai. Hpa majaw nga yang hpang e dai hpung kaw nna K.I.O. matut paw pru wa sai majaw rai nga ai.

Dai hpung hta lawm ai salang ni gaw:-

1. Salang Zau Tu. (Ningbaw)

2. Salang Hpauyu Tu Lum (Shawng na Amu Madu)

3. Salang Mali Zup Zau Mai.(Hpang e galai ai Amu Madu)

4. Salang Pung Shwe Zau Seng (Hpung Salang)

5. Salang K.D. Brang Gam (Hpung Salang)

6. Salang Na Hpaw Gun Jawng (Hpung Salang)

7. Salang Malang Shawng (Hpung Salang) ni rai nga ma ai.

Dai Salang ni hta na hpung ningbaw tai ai Salang Zau Tu gaw hpang e K.I.A. Dap Awn Daju, V.C.S. (Vice Chief of Staff) byin wa sai. Dai magam bungli gunhpai nga yang 1975 ning hta hkrat sum mat wa sai. Salang Mali Zup Zau Mai* gaw ya e K.I.O. Ginjaw Ningtau Tingnyang Up hte K.I.A. Dap, Dap Awn Daju, C.S. (Chief of Staff ) bungli gunhpai nga ai Du Kaba Zau Mairainga ai.

*2001 February 20 ya shani kaw na hkring sa mat sai.

Salang Pung Shwe Zau Seng gaw K.I.O. hpaw ai hpang K.I.O. a shawng nnan lang na Ninggawn Amu Madu (Gen. Secretary of K.I.O., Central Committee) bungli gunhpai nna Du Kaba Zau Tu hte rau 1975 ning hta rawt malan ginra shara mi kaw hkrat sum mat sai Salang Kaba Pung Shwe Zau Seng rai nga ai.

Dai 7 Majan Hpung hta lawm ai salang ni gaw ngang kang ai myit dawdan lam hte dam lada ai hku masing jahkrat nhtawm hpung a shamu shamawt lam ni hpe woi galaw hpang mat wa masai. Shawng nnan e mungshawa daw tsa a myit hpe chye lu na matu mungshawa lapran de shang nhtawm sawk sagawn ma ai. Dai zawn shanhte mungshawa a myit hpe manaw yu ai shaloi bum nga masha, yi sun hkauna masha hte matsan masha gaw yawng ngu na daram rawt malan hpung hpe tsep kawp madi shadaw ai lam mu chye lu masai. HP.S.P.L. asuya amu gun Wunpawng sha ni mung law malawng gaw n-gup aga hte myit masin hku nna rawt malan hpung hpe aja awa madi shadaw n-gun jaw ma ai. Dai zawn n-gun madung rai nga ai mungshawa a teng man ai madi shadaw lam hpe lu tawn sai majaw 7 Majan hpung salang ni gaw grau grau myit n-gun rawt ai hte rawtmalan bungli ni hpe da ting sa wa masai.

Kaga amyu sha ni a n-gun jaw madi shadaw lam hpe lu la na matu hte rawt malan hpaji hka ja la na matu 7 Majan Hpung Ningbaw Salang Zau Tu hte Amu Madu Salang Mali Zup Zau Mai yan gaw 1958- 1959 ning jawng dat laman hta shawng shawng kaw nna rawt malan nga sai Kayin rawt malan hpyendap de sa du masai. Kayin rawt malan hpyen dap kawn na bai nhtang du wa ai hpang 7 Majan hpung salang ni langai hte langai bungli lit garan nhtawm hpaji hkaja mat wa masai. Salang Zau Tu gaw hpyen lam hkaja sai. Salang Mali Zup Zau Mai gaw up hkang lam hkaja nhtawm Salang Pung Shwe Zau Seng gaw mungmasa lam hkaja la nu ai.

Shingrai 7 Majan salang ni gaw shanhte a kata tau hkyen lajang lam hkum tsup wa sai hte shanhte hpaw sa wa na laknak lang rawt malan hpung hpe ta tut woi awn na myitsu ningbaw langai jawm tam masai. Yawng myit hkrum ai hte 7 Majan hpung ningbaw Salang Zau Tu a kahpu Du Kaba Zau Seng hpe ningbaw tang san masai.

Dai ten hta Du Kaba Zau Seng gaw Kaya rawt malan hpyen dap, Dap Ba 1, Maw Chi Maing, kaw dap up galaw nga ai rai. Du Kaba Zau Seng gaw Britisha prat English tsang 10 awng tawn ai, hpaji chye masha langai mi rai nga ai. Britisha prat hta hpyen shang nna Kai Chyan Du (I.O.) bungli gun hpai yu sai. Dai hpang 1949 ning Du Kaba Naw Seng P.N.D.F. hpaw ai shaloi Dap Ba 1, (1st. Bde.) hta Major hte B.M. bungli gunhpai lai wa sai. 1950 ning hta Du Kaba Naw Seng hte hpung ni Miwa Mung de shang mat wa ai shaloi machyi kaba hkrum nna lam e hkring nga mat nu ai. Machyi mai ai hpang Kayin rawt malan dap de du mat wa nu ai. Dai hpang Kaya rawt malan dap kaw rawt malan bungli matut gunhpai nga ai wa rai nga ai. Shi gaw prat dep hpaji chye nhtawm ta tut rawt malan bungli hpe aten galu gunhpai yu sai re ai majaw Wunpawng sha ni a matu kamhpa ging ai rawt malan ningbaw langai mi byin tai lu na ngu myit mada kamhpa ai majaw 7 Majan hpung kaw nna shi hpe jawm lata sai lam rai nga ai.

7 Majan hpung ni gaw shanhte yaw shatawng shada ai lam, shanhte myitmang ai lam, shanhte dawdan ai lam ni hkum tsup hpe Du Kaba Zau Seng hpang de laika hte bawngban jahkrup dat masai. Du Kaba Zau Seng mung 7 Majan hpung ni lajin dat ai lam hpe hkap la sai lam, raitimung laknak lang rawt malan hpung langai hpaw sa wa na ngu ai gaw n loi ai majaw shi hku nna myitsu ai Wunpawng Salang law law hte naw bawngban yu ra ai lam shiga htang shana dat u ai. 7 Majan hpung salang ni mung shi ra sharawng ai hte maren Du Kaba Zau Seng hpe myitsu ai Wunpawng salang ni hte jahkrum ya masai.

1959 ning hta Du Kaba Zau Seng, Salang Zau Tu, Salang Pung Shwe Zau Seng ni Myitkyina mare de du lung wa masai. Shanhte gaw Myitkyina de du ai shaloi 7 Majan hpung Amu Madu Salang Zau Mai, K.B.H.S. jawng up Sara Kaba Brang Seng hte kaga Wunpawng myitsu salang ni lawm nna bawngban zup hpawng galaw masai. Dai zuphpawng hta salang yawng myit hkrum ai hte Wunpawng laknak lang rawt malan hpung hpaw sa wa nna rawt malan hpyen dap hpaw shagreng mat wa na lam dawdan masai. Bai, Du Kaba Zau Seng hpe rawt malan hpung ningbaw tang san nhtawm 1960 ning hta nam rawng hpang na hku yawng myit hkrum masat masai.

Nnan nam rawng hpang wa ai shaloi arang shatai na matu Du Kaba Zau Seng lu tawn ai sinat hpan hkum lau 40 gumhpraw sen 30 hte tut hkai jak (W/T Jak) langai hpe sa la na dawdan masai. Dai arung arai ni hpe Kothoolei 5th. Bde. Dap Up Du Kaba Lin Htin a lata hta ap da ai rai nga lu ai. Dai arung arai ni hpe sa la na matu Gyung Dau hte Lahkaw yan hpe Kayin Mung de dat masai. Dai yan hpe Myen ni Rangoon kaw hkap rim la kau ya ai gaw dai ni naten shiga n na lu mat sai. Dai marai 2 hpe Myen ni lu rim la nna shiga brawng mat ai jaw e dingbai dingna law mat nna 1960 ning hta nam rawng hpang na ngu ai masing hten run mat nga sai. Dai zawn re ai dingbai dingna a majaw Wunpawng myu tsaw salang ni gaw rawt malan npawt nhpang de gaw la na manghkang kaba hte hkrum kadup masai. Raitimung shanhte gaw myit n daw ai sha byin mai na ladat amyu myu tam sawk yu masai.

Wunpawng uhpawng kata laknak lang rawt malan majan langai bai paw pru ra sai lam hpe ma byin tara e nan hpyi shawn ya nga sai hte maren mungshawa a n-gun jaw, madi shadaw lam ni hpe tsep kawp lu tawn sai re majaw Wunpawng myutsaw salang ni gaw aten n garawt nga ai sha ayak ahkak law law a lapran e mai byin ai madang hte Wunpawng myutsaw dap snr. Wunpawng rawt malan hpyen dap hpe hpaw hpang na matu tawk sek dawdan dat masai.

Rawt malan hpung hpe hpaw hpang na matu Du Kaba Zau Seng gaw 1961 ning February shata praw 5 ya shani lit nga ai salang ni hte lahta Sam Mung daw, Lashio mare Lunglaw Pa kaw zuphpawng galaw nu ai. Dai zuphpawng hta du dung lawm ai salang ma hkra myit mang langai, nsen langai hte “Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung, K.I.O.” hpe hpaw shabawn dat masai. Bai, matut nna “Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpyen Dap (K.I.A.) hpe mung awng dang ai hte hpaw dat masai. Dai hta mung, ningbaw hku nna Du Kaba Zau Seng hpe sha jawm tang sharawt nhtawm shi a ningtau hku nna Salang Zau Tu hpe tang sharawt masai. Dai zawn K.I.O.hte K.I.A. hpe awng dang ai hte hpaw shabawn dat lu sai re majaw, dai shani February 5 ya hpe Wunpawng sha ni a “Rawt Malan Nhtoi’ shani ngu masat tawn masai.

Dai zuphpawng gaw Wunpawng labau hta ahkyak dik ai zuphpawng langai mi rai nga ai ngu tsun lu nga ai. Hpa majaw nga yang du na aten na Wunpawng sha ni a kam maka ni hpe jum tek hparan sa wa na Wunpawng rawt malan majan hpe dai zuphpawng hta hpaw hpang dat lu ai majaw rai nga ai. Dai shani kaw nna Wunpawng sha ni a laknak lang rawt malan majan gaw mungkan hta shingna gayat hkra mat wa sai rai.

Ref: Marip H. Naw Awn.,Laika., Wunpawng Labau Ginshi



###kachinnet kaw a ading tawk bang da ai###